Merkez enflasyondaki yükselişin nedenlerini açıkladı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Eylül 2015 ´Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu´nu açıkladı. Buna göre; Türk lirasındaki değer kayıplarının temel mal fiyatlarında belirgin olarak hissedildiği bir dönem olduğunu belirten TCMB, Eylül ayında tüketici fiyatları yüzde 0,89 oranında yükseldi ve yıllık enflasyon 0,81 puan artarak yüzde 7,95 olduğu kaydedildi. Bu dönemde Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri (ÖKTG)-H ve ÖKTG-I endekslerinin yıllık artış oranları sırası ile 0,43 ve 0,57 puan artarak yüzde 8,26 ve 8,23´e yükseldi. Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, Eylül ayında katkısı yatay seyreden hizmet grubu hariç tüm alt grup katkılarının arttığı gözlendi. Alt gruplar arasında en belirgin katkı artışı sırası ile 0,35 ve 0,24 puan ile temel mallar ve gıda gruplarından kaynaklandı.

Mevsimsellikten arındırılmış verilerle üç aylık ortalamalara göre incelendiğinde, çekirdek enflasyon göstergelerinin ana eğilimlerinde bu dönemde yukarı yönlü bir hareket gözlendi. Bu görünümde, Türk lirasındaki birikimli değer kaybının yansımalarıyla ana eğiliminde bozulma gözlenen temel mal grubu belirleyici oldu. Hizmet grubunun ana eğilimi ise yataya yakın seyrederek yüksek seviyesini korudu.

PETROLDEKİ ARTIŞ ETKİLEDİ

Eylül ayında hizmet fiyatları yüzde 0,79 oranında arttı, grup yıllık enflasyonu 0,11 puan azalarak yüzde 8,54´e düştü. Bu dönemde yıllık enflasyon, haberleşme ve diğer hizmetlerde yükselirken kira grubunda yatay bir seyir izledi, buna karşılık ulaştırma ve lokanta otellerde geriledi. Petrol fiyatlarının gelmiş olduğu düşük seviyelere bağlı olarak ulaştırma hizmetleri yıllık enflasyonundaki yavaşlama eğilimi sürdü. Lokanta otel grubundaki yüksek oranlı fiyat artışları bir önceki aya kıyasla hız kesmekle birlikte devam etti.

Temel mal grubu yıllık enflasyonu Eylül ayında 1,37 puanlık artışla yüzde 7,94´e yükseldi. Bu dönemde yıllık enflasyon, giyim grubunda gerilerken kalan gruplarda arttı. Türk lirasındaki değer kaybının birikimli etkilerine bağlı olarak dayanıklı mal grubu fiyatları aylık bazda yüzde 2,68 oranında arttı. Dayanıklı mal grubunda otomobil ile beyaz eşya fiyatlarında sırasıyla yüzde 3,94 ve 4,28 ile belirgin oranlarda artış gözlendi. Giyim ve dayanıklı dışı temel mallar grubunda ise fiyatlar aylık bazda hızlı bir artış kaydetmiş ve grup yıllık enflasyonu yüzde 7,78´e yükseldi. Giyim grubu fiyatlarında sezon indirimleri geçen dönemlere kıyasla yüksek oldu ve yıllık enflasyon yüzde 4,31´e geriledi. Sonuç olarak Eylül ayı, Türk lirasındaki değer kayıplarının temel mal fiyatlarında belirgin olarak hissedildiği bir dönem oldu.

Enerji fiyatları Eylül ayında yüzde 0,53 oranında arttı. Bu gelişmede, Türk lirasındaki değer kaybına bağlı olarak yüzde 0,92 oranında yükselen akaryakıt fiyatları belirleyici oldu. Haziran ayından bu yana gerilemekte olan yıllık enerji enflasyonu bu dönemde yaklaşık 0,7 puanlık artışla yüzde 1,95 oranına yükseldi. Eylül ayında gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yıllık enflasyon 1,02 puan artışla yüzde 10,73 oldu. Bu gelişmede işlenmemiş gıda fiyatları etkili olurken işlenmiş gıda grubu yıllık enflasyonundaki yavaşlama eğilimi sürdü. Bu dönemde işlenmemiş gıda grubu yıllık enflasyonu 2,40 puan artışla yüzde 13,23´e yükseldi. Bu gelişmede başta meyve olmak üzere taze meyve ve sebze fiyatlarının etkisi hissedildi. Uzun bir süredir yükseliş eğiliminde olan kırmızı et fiyatları alınan tedbirlerin de etkisi ile Eylül ayında yataya yakın bir seyir izledi İşlenmiş gıda fiyatları ise son iki aya kıyasla daha düşük bir oranda arttı. Bu dönemde, gıda ve yemek hizmetleri grubunun yıllık enflasyonu yüzde 11,56´ya, gıda ve yemek hizmetleri hariç tüketici enflasyonu ise 0,84 puan artışla yüzde 6,36´ya yükseldi.

Yİ-ÜFE

Yurt içi üretici fiyatları Eylül ayında yüzde 1,53 oranında arttı, yıllık enflasyon yüzde 6,92´ye yükseldi. Bu dönemde Türk lirasındaki değer kaybına bağlı olarak imalat sanayi fiyatlarında artış gözlendi. Yıllık enflasyon imalat sanayi fiyatlarında yüzde 7,34´e, petrol ve ana metal hariç imalat sanayisinde ise yüzde 9,24´e yükseldi. Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, Eylül ayında dayanıksız tüketim malları hariç tüm alt gruplarda belirgin fiyat artışları gözlendi. Dayanıklı tüketim malları fiyatlarındaki aylık yüzde 2,95´lik artışta mücevherat ve ev aletleri imalatı fiyatları belirleyici oldu. Ara malı imalatı fiyatları aylık bazda yüzde 1,98 oranında artarken Türk lirasındaki değer kaybının etkisi grup genelinde hissedildi. Sermaye malı imalatındaki yüzde 2,57 oranındaki aylık fiyat artışında ise motorlu kara taşıtları ve ´diğer özel amaçlı makine´ fiyatları ön plana çıktı. Sonuç olarak, Eylül ayında tüketici enflasyonu üzerinde maliyet yönlü baskılar belirginleşti.