Kütüphane Günleri’nde gündem: ‘Cumhuriyetin Düşünsel ve Siyasal Yaşamı’

Nilüfer Belediyesi Kütüphane Müdürlüğü tarafından düzenlenen ‘Cumhuriyet ve…’
temalı Kütüphane Günleri, atölye çalışmaları ve söyleşilerle devam ediyor. Akkılıç
Kütüphanesi’nde yapılan söyleşide bu kez; ‘Cumhuriyetin Düşünsel ve Siyasal Yaşamı’ ele
alındı. Yazar Emel Akal ve Tanıl Bora ile akademisyenler Fatmagül Berktay ve Mete Kaan
Kaynar’ın konuşmacı olarak katıldığı söyleşiyi, Nilüfer Belediye Başkanı Turgay Erdem, eşi
Zeynep Terzioğlu Erdem ve çok sayıda katılımcı izledi.
Yazar Emel Akal’ın Cumhuriyetin kuruluş sürecinde Bolşevik etkisini ve bunun
kazanımlarını anlattığı söyleşide, akademisyen Mete Kaan Kaynar da Cumhuriyet fikrinin
oluşumu konusunda paylaşımlarda bulundu. Cumhuriyetin 1923’te ilan edildiğini anımsatan
Kaynar, dünden bugüne gelinen bir süreç olmadığının altını çizdi. Bu sürecin Mustafa Kemal
Atatürk’ün Anayasa değişikliği ile insanların öğrendiği zaman dilimi olmadığını belirten
Kaynar, “29 Ekim 1923’teki meclis tutanaklarına baktığımızda Cumhuriyetin ilanının ilk
görüşme maddesi olarak bile gündeme gelmediğini görürüz. Bu cumhuriyetin
önemsizliğinden değildir. Birçok konu tartışılır. Yaklaşık 3 konu tartışılır. 4’üncü konu olarak
Cumhuriyetin ilanı gündeme geldiğinde yaklaşık 4-5 kişi söz alır ve hemen hemen hepsi
rejimin adının konması, yani çocuk zaten doğmuştur. 1920’de ‘Biz bunun adını şimdi
koyuyoruz’ gibi sözlerle Cumhuriyetin kuruluşunun mecliste tartışıldığının altını çizmek
gerekiyor” diye konuştu. Nutuk’un ardından Mustafa Kemal Atatürk’ün ‘Tek Adam’
döneminin başladığını söyleyen Kaynar, bu süreci satranç oyununa benzeterek aktardı.
Satrançta en işlevsiz taşlardan birisinin şah olduğunu anlatan Kaynar, “Dizildiği yer itibariyle
oyunun ilk açılışında bile hareket etme imkanı yoktur. Hareket kabiliyeti piyondan hallicedir
ama oyun şahın etrafında döner. Mustafa kemal’in tek adamlığını anlarken, bu şah örneği de
önemlidir. Şahla oynanmaz, oyun şahın etrafında döner. Bu ince bir ayrıntıdır ve Mustafa
Kemal’in tek adamlığını güzel de çizer” dedi.
Cumhuriyeti kutlamak denildiğinde çoğu zaman devletin kutlandığını dile getiren
Yazar Tanıl Bora ise, Türkiye’de Cumhuriyetçilik fikrinin, devletin bekası, milliyetçilik ve
laisizm fikrine dayandığını ifade etti. Cumhuriyeti yurttaşlık olarak özetleyen Bora,
“Yurttaşların belirleyici olduğu, ısrarla altını çiziyorum eşit ve siyasi olarak reşit kabul edilen
yurttaş toplumunun siyasete yön verdiği bir ideal. Çok güçlü bir ideal bu. Cumhuriyetçilik ve
demokrasinin birbirini denetlemesine hemhal olmasına gerçekten muhtacız. Cumhuriyetin
100. yılında temel ihtiyaç bu gibi geliyor. Bunun formülü de demokratik Cumhuriyet”
şeklinde konuştu.
Akademisyen Fatmagül Berktay ise laiklik ve kadınlarından kazanımlarından bahsetti.
Kadınların özgürleşmesinin bütün toplumsal hayatı dönüştürecek nitelikte olduğunu
vurgulayan Berktay, bu yüzden ataerkil sistemin avantajlı öznesi ve bekçisi olan erkeklerin
endişelendiğini kaydederek, “Şer’i bir toplumdan laik bir topluma geçilmesi tabi ki büyük bir
alt üst oluş. Nitekim erken Cumhuriyet döneminde laikleşen kadınlara tango denirdi. Bugün
de aynı kadınlara sürtük deniyor. Hepsinde kadınları zapturapt altına almak denetlemek
amacıyla aynı endişe ve korkunun ifadesi, ‘Ya yoldan çıkarlarsa’. Bence son kertede
Müslüman coğrafyada İslamcılar ile laikler arasındaki mücadele ahlaki davranışın sınırlarının
kim tarafından belirleneceğine dayanacak” diye konuştu.
Soru cevap kısmının ardından Nilüfer Belediye Başkan Yardımcısı Remzi Çınar,
konuşmacılara birer plaket verdi.‘Cumhuriyet ve…’ başlığı altında organize edilen Kütüphane

Günleri Programı kapsamında Program Danışmanı Murat Sevinç de, öğrencilerle bir araya
gelerek, ‘Anayasa ve Demokrasi’ konulu bir atölye çalışması gerçekleştirdi. Üçevler
Kütüphanesi’ndeki organizasyona Özel 3 Mart Anadolu ve Fen Lisesi’den 25 öğrenci katıldı.
Program sonunda Sevinç’e plaket, öğrencilere de katılım belgesi verildi.